Qua đời Hiếu_Huệ_Chương_Hoàng_hậu

Năm Khang Hi thứ 56 (1717), tháng 12 âm lịch, Nhân Hiến Hoàng thái hậu bệnh nặng, Khang Hi Đế vì chuyện Phế Thái tử Dận Nhưng còn bận rộn, nhưng cũng lập tức đến Ninh Thọ cung hầu thuốc. Khi ấy Thái hậu hôn mê, chỉ vô tri vô giác cầm tay Hoàng đế mà không nói được. Khang Hi Đế phủ phục nói:“Mẫu hậu, thần tại đây”"[26]. Ngày 6 tháng 12 (âm lịch), giờ Dậu, Nhân Hiến Hoàng thái hậu giá băng tại Ninh Thọ cung, thọ 78 tuổi. Khang Hi Đế bi ai cái chết của mẹ cả, dùng nghi lễ Cát biện (割辮; nghĩa là cắt tóc đuôi sam), vốn chỉ dùng cho tang lễ của Hoàng đế để an táng cho Đại Hành Hoàng thái hậu.

Năm Khang Hi thứ 57 (1718), ngày 12 tháng 3, Khang Hi Đế làm thượng tôn Đại Hành Hoàng thái hậu thụy hiệu, đặt định là [Hiếu Huệ; 孝惠], đầy đủ là Hiếu Huệ Nhân Hiến Đoan Ý Thuần Đức Thuận Thiên Dực Thánh Chương Hoàng hậu (孝惠仁憲端懿純德順天翼聖章皇后). Sang ngày 16 tháng 12, làm lễ dâng thần vị lên Thái Miếu. Chiếu cáo thiên hạ[27].

Sách văn viết:

Hiếu Huệ Chương Hoàng hậu trong triều phục

礼隆祔配、将申假庙之诚。义极显扬、特重崇亲之典。奉明禋而有恪。熙鸿号以无穷。钦惟皇妣大行皇太后、俨天体顺。应地含章。钟渭涘之殊灵。继蜀山之盛轨。归我世祖章皇帝、克襄内治、每持敬慎之小心。允协坤成、实禀肃雝之令则。训掖庭以节俭、躬曳练衣。率嫔御以勤劳、心亲织室。迨乎奉事太皇太后、重闱节縰、日问长信之安。内殿羹汤、时视太官之膳。山戊不□年而罔懈、紧仁孝之夙成。六宫被慈惠之恩、感深圣善。四海享和恒之福、庆衍升平。展祀瑶斋、事虔修夫苹藻。流光玉牒、化遍洽于睢麟。自惟幼冲、备蒙顾复。追忆昭隆之德、茂著两朝。载怀尊、养之忱、聿周五纪。谓遐龄之永锡、讵仙驭之遽升。逮及无期、哀摧至极。缅思懿行、欲宣述以何由。式奉遗规、竭形容而莫罄。用咨群议、敬告三灵。谨奉册宝、上奠谥曰、孝惠仁宪端懿纯德顺天翊圣章皇后。于戏。考閟宫之乐颂、长发其祥。嗣京室之徽音、克昌厥后。伏冀慈灵曲眷。神贶斯凭。典册常新、等球图而并重。隆名罔极、与日月以齐悬。炳耀琅函。辉华彤管。宝文曰、孝惠仁宪端懿纯德顺天翊圣章皇后之宝。

.

.

.

Lễ long phụ phối, tương thân giả miếu chi thành. Nghĩa cực hiển dương, đặc trọng sùng thân chi điển. Phụng minh nhân nhi hữu khác. Hi hồng hào dĩ vô cùng.

Khâm duy Hoàng tỉ Đại Hành hoàng thái hậu, nghiễm thiên thể thuận. Ứng địa hàm chương. Chung vị sĩ chi thù linh. Kế thục sơn chi thịnh quỹ. Quy ngã Thế Tổ Chương hoàng đế, khắc tương nội trị, mỗi trì kính thận chi tiểu tâm. Duẫn hiệp khôn thành, thật bẩm túc ung chi lệnh tắc. Huấn dịch đình dĩ tiết kiệm, cung duệ luyện y. Suất tần ngự dĩ cần lao, tâm thân chức thất. Đãi hồ phụng sự Thái hoàng thái hậu, trọng vi tiết sỉ, nhật vấn trường tín chi an. Nội điện canh thang, thời thị thái quan chi thiện. Sơn mậu bất □ niên nhi võng giải, khẩn nhân hiếu chi túc thành. Lục cung bị từ huệ chi ân, cảm thâm thánh thiện. Tứ hải hưởng hòa hằng chi phúc, khánh diễn thăng bình. Triển tự dao trai, sự kiền tu phu bình tảo. Lưu quang ngọc điệp, hóa biến hiệp vu tuy lân. Tự duy ấu trùng, bị mông cố phục. Truy ức chiêu long chi đức, mậu trứ lưỡng triều. Tái hoài tôn, dưỡng chi thầm, duật chu ngũ kỷ. Vị hà linh chi vĩnh tích, cự tiên ngự chi cự thăng. Đãi cập vô kỳ, ai tồi chí cực. Miến tư ý hành, dục tuyên thuật dĩ hà do. Thức phụng di quy, kiệt hình dung nhi mạc khánh. Dụng tư quần nghị, kính cáo tam linh.

Cẩn phụng sách bảo, thượng điện thụy viết, Hiếu Huệ Nhân Hiến Đoan Ý Thuần Đức Thuận Thiên Dực Thánh Chương Hoàng hậu.

Vu hí! Khảo bí cung chi nhạc tụng, trường phát kỳ tường. Tự kinh thất chi huy âm, khắc xương quyết hậu. Phục ký từ linh khúc quyến. Thần huống tư bằng. Điển sách thường tân, đẳng cầu đồ nhi tịnh trọng. Long danh võng cực, dữ nhật nguyệt dĩ tề huyền. Bỉnh diệu lang hàm. Huy hoa đồng quản. Bảo văn viết, Hiếu Huệ Nhân Hiến Đoan Ý Thuần Đức Thuận Thiên Dực Thánh Chương Hoàng hậu chi bảo.

— Sách thụy văn của Hiếu Huệ Chương Hoàng hậu[28]

Khi đó, Khang Hi Đế vì chuyện Phế Thái tử mà suy kiệt, bản thân Hoàng đế cũng lớn tuổi, nên các đại thần Mãn - Hán đều khuyên Hoàng đế bớt chịu bi thương, ý muốn nói Hoàng đế đừng nên vì Hiếu Huệ Chương Hoàng hậu mà đích thân tế bái quá nhiều, nhưng rốt cuộc Hoàng đế vẫn tự mình làm hết các lễ tế của Mẫu hậu, có thể thấy Khang Hi Đế đối với vị này mẹ cả thật tâm hiếu thuận. Theo ý chỉ của Hoàng đế, lấy thần vị của Hiếu Huệ Chương Hoàng hậu cùng Hiếu Khang Chương Hoàng hậu đồng tôn vị ở Thái miếu. Đại học sĩ Vương Thiểm (王掞) tâu: 「"Bệ hạ thánh hiếu, khi trước Thái hoàng thái hậu phụ miếu, không lấy Hiếu Đoan hậu lên trên. Nay liệu có lẽ nên để Hiếu Khang hậu lên trên Hiếu Huệ hậu chăng?"」. Khang Hi Đế mắng một hồi, quyết định đem thần vị Hiếu Huệ hậu lên trên Hiếu Khang hậu.

Tháng 3, ngày Ất Dậu, an táng Hiếu Huệ Chương Hoàng hậu ở phía Đông của Hiếu lăng (孝陵), gọi là Hiếu Đông lăng (孝東陵). Còn Hiếu Khang Chương Hoàng hậu cùng Hiếu Hiến Đoan Kính Hoàng hậu nhập táng Hiếu lăng. Nhưng Khang Hi Đế rốt cuộc chỉ tôn Đế thụy [Chương] cho mẹ cả cùng mẹ đẻ mà thôi, Hiếu Hiến Đoan Kính Hoàng hậu không được xét Đế thụy, và Khang Hi Đế cũng bỏ tế hiến.

Qua các đời sau, thụy hiệu đầy đủ của bà là: Hiếu Huệ Nhân Hiến Đoan Ý Từ Thục Cung An Thuần Đức Thuận Thiên Dực Thánh Chương Hoàng hậu (孝惠仁憲端懿慈淑恭安純德順天翼聖章皇后)

Liên quan

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Hiếu_Huệ_Chương_Hoàng_hậu http://db.cssn.cn/sjxz/xsjdk/zgjd/sb/jsbml/qslkxcs... http://www.cssn.cn/sjxz/xsjdk/zgjd/sb/jsbml/qslszc... https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=198047&rem... https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=246517 https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=317608&rem... https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=319437&rem... https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=349655&rem... https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=404183&rem... https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=440531&rem... https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=609472&rem...